80. rocznica wyzwolenia Auschwitz – świadectwo Ocalałych i apel do świata

27 stycznia 2025 roku, w 80. rocznicę wyzwolenia niemieckiego nazistowskiego obozu koncentracyjnego i zagłady Auschwitz-Birkenau, 56 Ocalałych spotkało się przed Bramą Śmierci w Birkenau, by upamiętnić ofiary Holocaustu. W wydarzeniu uczestniczyli liderzy i przedstawiciele ponad 50 państw, w tym głowy koronowane, prezydenci, premierzy i ministrowie.

Obecni byli także przedstawiciele NATO, ONZ, UNESCO, Rady Europy, Komisji Europejskiej, a także muzeów i organizacji społecznych zajmujących się pamięcią o Holokauście. Uroczystościom przewodniczył Marek Zając, sekretarz Międzynarodowej Rady Oświęcimskiej i przewodniczący Rady Fundacji Auschwitz-Birkenau.

Świadectwo historii: przemówienia Ocalałych

Marian Turski: „Nasza pamięć jest owocem Waszych przeżyć”

Uroczystości rozpoczęło przemówienie Mariana Turskiego, Ocalałego z Auschwitz, historyka i publicysty. Przypomniał on, jak ważne jest, by nie tylko wspominać ofiary, ale też przeciwdziałać współczesnym przejawom nienawiści i antysemityzmu.

„Nas, którzy przeszliśmy w swoim czasie pozytywne selekcje, już było bardzo niewielu. A tych, którzy doczekali wolności, zupełnie niewiele. Teraz została tylko garstka. Dlatego sądzę, że nasze myśli powinniśmy skierować ku olbrzymiej większości – ku tym milionom ofiar, które nigdy nam nie powiedzą, co przeżywały, co czuły, ponieważ pochłonęła je Zagłada…”

Przywołał także słowa Rabiego Nachmana z Bracławia:

„Cały nasz świat jest niczym bardzo wąski pomost. A co najważniejsze: Nie bać się wcale!”

Tym samym zaapelował do społeczności międzynarodowej o odwagę w walce z uprzedzeniami, teoriami spiskowymi i zaprzeczaniem historycznej prawdy.

Janina Iwańska: „Hasło 'Nigdy więcej’ nie zostało spełnione”

Głos zabrała także Janina Iwańska, deportowana do Auschwitz po Powstaniu Warszawskim.

„Po zakończeniu wojny ludzie wierzyli, że hasło ‘nigdy więcej wojny’ stanie się rzeczywistością. Picasso namalował gołąbka pokoju, wierząc, że świat wkroczył w erę trwałego pokoju. A jednak wojny nadal trwają. Historia się powtarza, a my musimy się nauczyć przewidywać skutki naszych działań.”

W swoim przemówieniu przytoczyła słowa polskiego eseisty z lat 50.:

„Jeżeli Europa zrujnowana tymi szaleństwami ma uniknąć zagłady, mieszkańcy jej muszą nauczyć się lepiej przewidywać skutki swoich czynów.”

Tova Friedman: „80 lat później świat znów pogrąża się w chaosie”

Tova Friedman, jedna z najmłodszych Ocalałych z Auschwitz, przypomniała, jak wyglądało życie w obozie, podkreślając ogrom cierpienia, którego doświadczyli więźniowie.

„Byliśmy ofiarami w moralnej próżni. Dzisiaj jednak mamy obowiązek nie tylko pamiętać, ale także ostrzegać. Nienawiść rodzi więcej nienawiści, a zabijanie – więcej zabijania.”

Zwróciła także uwagę na współczesne zagrożenia:

„80 lat po wyzwoleniu Auschwitz świat znów pogrąża się w kryzysie. Widzimy szerzący się antysemityzm i ekstremizm. Musimy obudzić nasze zbiorowe sumienie, zanim te negatywne siły nas zniszczą.”

Leon Weintraub: „Pokojowe współżycie narodów nie kosztuje nic”

Leon Weintraub, który przeżył łódzkie getto i Auschwitz, zaapelował szczególnie do młodego pokolenia:

„W cyfrowym świecie tak trudno jest odróżnić prawdę od dezinformacji. Powtarzam: bądźcie uważni i czujni! Pamiętajcie, że uprzedzenia i nienawiść zawsze prowadzą do tragedii.”

Weintraub zwrócił także uwagę na absurdy współczesnych konfliktów:

„W parlamentach toczą się długie dyskusje o ograniczeniu wydatków w budżecie, a jednocześnie ogromne sumy przeznacza się na zbrojenia. Pokojowe współżycie narodów nie kosztowałoby nic. Ile dobrego można by stworzyć za te pieniądze?”

Symboliczne zakończenie uroczystości

Podczas ceremonii rabini i duchowni odmówili modlitwy Kadisz oraz Psalm 42. Następnie Ocalałym i światowym przywódcom powierzono złożenie zniczy przed historycznym wagonem towarowym, symbolem deportacji ofiar do Auschwitz.

Światowi przywódcy w Miejscu Pamięci

W obchodach udział wzięli m.in.:

• Król Zjednoczonego Królestwa Karol III,
• Prezydent Niemiec Frank-Walter Steinmeier i Kanclerz Olaf Scholz,
• Prezydent Francji,
• Prezydent Szwajcarii Karin Keller-Sutter,
• Prezydent Mołdawii Maja Sandu.

Dyrektor Muzeum Auschwitz: „Pamięć jest kluczem do przyszłości”

Dr Piotr M. A. Cywiński, dyrektor Muzeum Auschwitz, zwrócił uwagę na konieczność przekazywania pamięci kolejnym pokoleniom:

„Historia to znajomość faktów. Pamięć to ich świadomość. A my musimy uczyć nie tylko historii, ale także pamięci.”

Zaapelował także, by edukacja na temat Zagłady była elementem tożsamości, a nie jedynie lekcją historii.

Auschwitz – symbol Zagłady

Do momentu wyzwolenia przez Armię Czerwoną niemieccy naziści zamordowali w Auschwitz około 1,1 miliona ludzi – głównie Żydów, ale także Polaków, Romów, radzieckich jeńców wojennych i innych narodowości.

W 2005 roku ONZ ustanowiła 27 stycznia Międzynarodowym Dniem Pamięci o Ofiarach Holokaustu, podkreślając, że pamięć o tych tragicznych wydarzeniach powinna na zawsze pozostać przestrogą dla świata.