Po zakończeniu drugiej wojny światowej Państwowe Muzeum Auschwitz-Birkenau w Oświęcimiu tworzyli Polacy, którzy podczas okupacji niemieckiej byli więzieni w obozie Auschwitz. Od założenia Muzeum 14 czerwca 1947 r. minęło już siedemdziesiąt pięć lat. Oficjalnie jednak dopiero w dniu 2 lipca 1947 r. Sejm przyjął ustawę powołującą oświęcimskie Muzeum do istnienia.
Jednym z jego założycieli był Władysław Kowanetz, który urodził się w Ujściu Solnym 9 października 1899 r. Po ukończeniu czwartej klasy w Państwowym Gimnazjum im. Króla Kazimierza Wielkiego w Bochni zaciągnął się ochotniczo do 6. pułku piechoty Legionów Polskich, uczestnicząc później w walkach z Ukraińcami, a potem w wojnie polsko-bolszewickiej w 1920 r.
Po zakończeniu działań wojennych rozpoczął od dnia 1 kwietnia 1921 r. służbę w Policji Państwowej, pracując kolejno w komisariatach: Nowy Sącz, Kraków, Oświęcim, Biała Krakowska, Wilkowice koło Białej Krakowskiej i powtórnie Nowy Sącz, gdzie do wybuchu wojny mieszkał wraz z żoną Julią i córką Izabelą. Tam został zmobilizowany i walczył we wrześniu 1939 r. w szeregach Wojska Polskiego.
Podczas okupacji niemieckiej działał na terenie Nowego Sącza w konspiracji ZWZ/AK, otrzymując potajemne polecenie, aby wstąpił do Policji Polskiej, utworzonej przez Niemców w Generalnym Gubernatorstwie. Jego zadaniem było prowadzenie działalności wywiadowczej i kontrwywiadowczej, np. niszczenie donosów i anonimów.
Jako policjant granatowy w lutym 1942 r. został aresztowany przez gestapo i osadzony w więzieniu w Nowym Sączu. Stąd w kwietniu tegoż roku przywieziono go do KL Auschwitz, gdzie otrzymał numer obozowy 29638.
Następnie po niecałych dwóch miesiącach przeniesiono został do KL Mauthausen-Gusen na terenie Austrii, gdzie doczekał wyzwolenia 5 maja 1945 r.
Ponad dwa miesiące przebywał w ośrodku repatriacyjnym dla Polaków w Linzu, skąd powrócił do Kraju 31 lipca 1945 r., gdzie przez rok powracał do zdrowia po przeżyciach obozowych.
Jako były więzień KL Auschwitz podjął pracę w Państwowym Muzeum Auschwitz-Birkenau w Oświęcimiu od momentu, kiedy ono zostało utworzone w czerwcu 1947 r.
Na stanowisku asystenta pracował w Muzeum oświęcimskim do przejścia na emeryturę w marcu 1965 r. Zmarł 1 kwietnia 1971 r. i jest pochowany na cmentarzu parafialnym w Oświęcimiu.
Jego córka Izabela Smoleń, która zmarła w 2019 r. również przez wiele lat pracowała w Muzeum Auschwitz-Birkenau.
Adam Cyra
Bardzo ciekawa historia, mimo traumy, pan Władysław podjął się pracy właśnie w tym miejscu.