OŚWIĘCIM. Narodowy Dzień Pamięci Ofiar Niemieckich Nazistowskich Obozów Koncentracyjnych i Obozów Zagłady

14 czerwca 1940 r. to data uznawana za początek funkcjonowania niemieckiego nazistowskiego obozu koncentracyjnego i zagłady Auschwitz. Tego dnia Niemcy deportowali z więzienia w Tarnowie do obozu Auschwitz grupę 728 Polaków. Wśród nich byli żołnierze kampanii wrześniowej, członkowie podziemnych organizacji niepodległościowych, gimnazjaliści i studenci, a także niewielka grupa polskich Żydów. Otrzymali oni numery od 31 do 758.

Obchody 82. rocznicy tego wydarzenia odbyły się pod Patronatem Narodowym Prezydenta RP Andrzeja Dudy. Decyzją Sejmu RP 14 czerwca obchodzony jest jako Narodowy Dzień Pamięci Ofiar Niemieckich Nazistowskich Obozów Koncentracyjnych i Obozów Zagłady.

Wizualnym symbolem obchodów była oryginalna rękawica bokserska, w której w Auschwitz toczył walki Tadeusz Pietrzykowski, więzień z pierwszego transportu z 14 czerwca (nr 77), a także jego gryps wysłany z obozu do rodziny.

W wydarzeniach upamiętniających rocznicę na terenie Miejsca Pamięci wzięło udział 13 ocalałych z Auschwitz, a także przedstawiciele władz państwowych i samorządowych, korpusu dyplomatycznego, duchowieństwa, delegacje organizatorów obchodów, wielu instytucji i organizacji społecznych oraz wszyscy pragnący uczcić pamięć ofiar niemieckich nazistów.

W liście skierowanym do uczestników obchodów rocznicowych wicepremier, minister kultury i dziedzictwa narodowego prof. dr hab. Piotr Gliński napisał: „Wyrazy najwyższej czci składamy dziś wszystkim ofiarom KL Auschwitz-Birkenau, przede wszystkim obecnym na dzisiejszej uroczystości więźniom obozu – świadkom historii, za dramatyczne świadectwo życia, a także ich rodzinom, potomkom i bliskim”.

„Podziękowania składam także kustoszowi Miejsca Pamięci – Państwowemu Muzeum Auschwitz-Birkenau w Oświęcimiu, które nieprzerwanie zabezpiecza i udostępnia świadectwa niemieckich zbrodni dokonanych w kompleksie obozowym KL Auschwitz. Wielu pracowników tego muzeum upamiętnia także dziś własnych członków rodzin, którzy doznawali cierpień uwięzienia i męczeństwa w tym obozie. Muzeum obchodzi w tym roku wspaniały jubileuszu: 75-lecie rozpoczęcia swej działalności – tytanicznej pracy nad zachowaniem pamięci o tym miejscu, przechowaniem i upowszechnieniem tej bolesnej spuścizny” – napisał prof. Piotr Gliński.

Podczas obchodów odczytano również list marszałek Sejmu Elżbiety Witek: „W dniu 14 czerwca 1940 r. ruszyła bezduszna nazistowska machina zagłady wyrosła z nienawiści i chęci zawładnięcia światem. Pochłonęła miliony istnień ludzkich, zadając niewyobrażalny ból i cierpienie, podeptała godność i zdławiła nadzieję. Obóz koncentracyjny Auschwitz-Birkenau stał się miejscem, gdzie naziści próbowali ostatecznie unicestwić naród żydowski, dokonać eksterminacji Polaków, Romów i przedstawicieli innych narodów. Ogrom tragedii, jaka się tu rozegrała, wykraczający poza granice pojmowania i zrozumienia, wciąż budzi pytanie o zachowanie wartości oraz istotę człowieczeństwa”.

W swoim wystąpieniu dyrektor Muzeum Auschwitz dr Piotr M. A. Cywiński zwrócił się do obecnych ocalałych z Auschwitz: – Dziękując wam drodzy za tak liczną obecność, pragnę w imieniu całego Muzeum, wszystkich pracowników, oddać hołd wszystkim, którzy tutaj zginęli, którzy tutaj byli męczeni, ale też mieć na myśli tych wszystkich, którzy po wojnie starali się różnymi metodami ratować pokój. Nawet w najtrudniejszych komunistycznych czasach. Obyśmy potrafili pokój docenić.

– Stoimy tutaj razem z osobami, które prawie całe swoje życie przeżyły pod pręgierzem zawołania „nigdy więcej”. I widzimy, co się dzieje za naszą wschodnią granicą, w Ukrainie. Jeszcze pół roku temu chyba wszyscy myśleliśmy, że wojna na taką skalę w Europie jest nie do pomyślenia. Dziesiątki tysięcy albo i więcej ofiar cywilnych. Niechże ta rocznica uświadomi nam głębokie powiązania lekcji z tragicznej przeszłości, która jednak stanowiła po wojnie podwaliny powojenności, tych czasów, w których bezpiecznie udało nam się żyć bez wojny – podkreślił Piotr Cywiński.

Przed blokiem 11 zabrzmiał hymn narodowy, a pod Ścianą Śmierci na dziedzińcu bloku 11 uczestnicy obchodów złożyli wieńce i znicze, upamiętniając wszystkie ofiary niemieckiego nazistowskiego obozu koncentracyjnego i zagłady Auschwitz.

Wieńce złożono również pod tablicą poświęconą pierwszemu transportowi na budynku dawnego Polskiego Monopolu Tytoniowego, nieopodal terenu dzisiejszego Muzeum Auschwitz. To tam 14 czerwca 1940 r. esesmani umieścili więźniów na okres kwarantanny, a dziś mieści się tam Małopolska Uczelnia Państwowa im. rtm. Witolda Pileckiego.

Na zakończenie oficjalnych obchodów w Centrum św. Maksymiliana w Harmężach, gdzie prezentowana jest wystawa prac autorstwa byłego więźnia pierwszego transportu nr 423 Mariana Kołodzieja „Klisze pamięci. Labirynty”, odprawiono uroczystą mszę świętą, której przewodniczył biskup Roman Pindel, ordynariusz diecezji bielsko-żywieckiej.

– Gromadzimy się w tym kościele bardzo niezwykłym, nieodległym od obozu Auschwitz, aby 14 czerwca wspominać pierwszy transport więźniów z Tarnowa. W tym dniu obchodzi się także Narodowy Dzień Pamięci Ofiar Niemieckich Nazistowskich Obozów Koncentracyjnych i Obozów Zagłady. W tym miejscu od kilku lat przywołujemy konkretne elementy tego wydarzenia, które zapoczątkowało funkcjonowanie obozu Auschwitz-Birkenau w 1940 r. Dobrze, że my, w cieniu Auschwitz-Birkenau, ale także w wielu miejscach w Polsce pamiętamy. Pamiętamy zgodnie z tekstem, który znajdziemy przy wejściu do słynnego cmentarza zasłużonych w Zakopanem: ojczyzna to ziemia i groby. Narody tracąc pamięć, tracą życie – mówił biskup Pindel.

Wśród wydarzeń towarzyszącym obchodom rocznicowym były otwarcie wystawy „Stolen Memory” przygotowanej przez Arolsen Archives, którą oglądać można przed wejściem do Miejsca Pamięci do 30 czerwca, a także konferencja poświęcona losom polskich leśników zaangażowanych w czasie II wojny światowej w działania ruchu oporu i historii pierwszych transportów Polaków do niemieckiego nazistowskiego obozu Auschwitz. W jej programie była także dyskusja z udziałem członków rodzin ocalałych z obozu.

Organizatorzy obchodów rocznicowych:

• Państwowe Muzeum Auschwitz-Birkenau
• Centrum św. Maksymiliana w Harmężach
• Centrum Żydowskie w Oświęcimiu
• Diecezja Bielsko-Żywiecka
• Fundacja Movart
• Fundacja Pamięci Ofiar Auschwitz-Birkenau
• Fundacja Pobliskie Miejsca Pamięci Auschwitz-Birkenau
• Fundacja Pomnik Hospicjum Miastu Oświęcim
• Gmina Oświęcim
• Krakowska Fundacja Centrum Informacji, Spotkań, Dialogu, Wychowania i Modlitwy w Oświęcimiu
• Małopolska Uczelnia Państwowa im. rtm. Witolda Pileckiego w Oświęcimiu
• Miasto Oświęcim
• Miasto Tarnów
• Międzynarodowy Dom Spotkań Młodzieży w Oświęcimiu
• Muzeum Pamięci Mieszkańców Ziemi Oświęcimskiej
• Muzeum Zamek w Oświęcimiu
• Oddział Instytutu Pamięci Narodowej w Krakowie
• Prowincja św. Antoniego i bł. Jakuba Strzemię Zakonu Braci Mniejszych Konwentualnych Franciszkanów
• Starostwo Powiatowe w Oświęcimiu
• Stowarzyszenie Auschwitz Memento
• Stowarzyszenie Romów w Polsce
• Towarzystwo Opieki nad Oświęcimiem
• Urząd do Spraw Kombatantów i Osób Represjonowanych

Auschwitz.org